Celem świadczenia jest uhonorowanie sołtysów za zaangażowanie w pracę społeczną i zasługi na rzecz społeczności lokalnej.

W wyniku nowelizacji przepisów przede wszystkim rozszerzony zostanie krąg osób, które mogą uzyskać prawo do świadczenia z tytułu pełnienia funkcji sołtysa. Nowe rozwiązania skracają okres pełnienia powyższej funkcji uprawniający do uzyskania świadczenia z 8 do 7 lat oraz znoszą wymóg pełnienia funkcji sołtysa przez co najmniej dwie kadencje i wymóg pełnienia tej funkcji na podstawie ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. 

Od 16 września 2024 r. świadczenie pieniężne z tytułu pełnienia funkcji sołtysa uzyskają więc osoby, które: 

• pełniły funkcję sołtysa przez okres co najmniej 7 lat (bez względu na to czy powyższa funkcja była pełniona przed czy po 1990 r.),
• uzyskały odpowiedni wiek: w przypadku kobiet 60 lat, zaś w przypadku mężczyzn 65 lat,
• nie były skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z pełnieniem funkcji sołtysa.

Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa należy złożyć w oddziale regionalnym albo placówce terenowej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego właściwych ze względu na miejsce zamieszkania.

Do wniosku o przyznanie świadczenia należy dołączyć zaświadczenie wydane przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego dla sołectwa, w którym wnioskodawca pełnił funkcję sołtysa, potwierdzające okres pełnienia tej funkcji oraz oświadczenie wnioskodawcy o niekaralności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z pełnieniem funkcji sołtysa. Jeżeli wójt (burmistrz, prezydent miasta) nie dysponuje danymi potwierdzającymi okres pełnienia przez wnioskodawcę funkcji sołtysa, wydaje postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia ze względu na brak danych potwierdzających okres pełnienia funkcji. Postanowienie to należy dołączyć do wniosku o przyznanie świadczenia.

W tym przypadku nowelizacja ustawy wprowadza także zmiany. Zaświadczenie będzie mogło być zastąpione pisemnym oświadczeniem złożonym przez wnioskodawcę o spełnieniu tego wymogu, potwierdzonym pisemnymi oświadczeniami złożonymi przez co najmniej 3 osoby (do tej pory było to min. 5 osób) zamieszkującymi w sołectwie w czasie, w którym wnioskodawca pełnił w nim funkcję sołtysa.

Wniosek o świadczenie powinny złożyć również te osoby, które już wcześniej składały w KRUS wniosek, ale otrzymały decyzję odmawiającą – zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, np. z uwagi na pełnienie funkcji sołtysa przez okres krótszy niż wymagane dotychczas 8 lat czy też pełnienie tej funkcji wyłącznie przed wejściem w życie ustawy o samorządzie gminnym.

Świadczenie w kwocie 336 zł 36 gr wg znowelizowanych przepisów przyznawane będzie od daty spełnienia wszystkich warunków, ale nie wcześniej niż od wejścia w życie zmiany do ustawy i nie wcześniej niż od miesiąca złożenia wniosku o to świadczenie (zasady te dotyczą również osób, które otrzymały decyzję odmawiającą i ponownie wystąpią z wnioskiem).